برفک دهانی و روش درمان آن

برفک دهان که کاندیدیازیس دهانی نیز نامیده می شود، شرایطی است که در آن قارچ های کاندیدیا آلبیکانز روی غشاء مخاطی دهان انباشته می شوند. کاندیدیا نوعی ارگانیسم عادی داخل دهان است، اما گاهی اوقات می تواند رشد بیش از داشته و منجر به بروز علائمی شود.

برفک دهان معمولاً موجب بروز ضایعات سفید رنگ کرمی مانندی روی زبان و داخل گونه ها می شود. گاهی اوقات برفک دهانی ممکن است به سقف دهان، لثه ها، یا لوزه ها، یا حتی پشت حلق منتشر شود.

گرچه برفک دهان می تواند هر کسی را تحت تأثیر قرار دهد، اما بیشتر احتمال دارد که برای کودکان و افراد بزرگسال مسن تر اتفاق بیفتد، زیرا ایمنی بدن آنها کاهش یافته است؛ در افراد دیگر که سیستم ایمنی بدن آنها مختل شده است یا برخی شرایط خاص سلامتی؛ یا افرادی که داروهای خاصی مصرف می کنند. اگر شما سالم باشید، برفک دهانی نوعی مشکل جزئی خواهد بود، اما اگر سیستم ایمنی بدن شما ضعیف شده باشد، ممکن است علائم وخیم تر باشند و کنترل آنها دشوارتر باشد.

علائم و نشانه های برفک دهان

کودکان و بزرگسالان

در ابتدا شما ممکن است حتی متوجه علائم برفک دهانی نشوید. علائم و نشانه ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• ضایعات سفید رنگ کرمی مانند روی سطح زبان، داخل گونه ها، و گاهی اوقات روی سقف دهان، لثه ها، و لوزه ها.
• ضایعات کمی برجسته با ظاهری شبیه پنیر کوتیج.
• قرمزی، سوزش یا درد که ممکن است آنقدر شدید باشد که باعث دشواری عمل بلع یا غذا خوردن شود.
• خونریزی اندک در صورتی که ضایعات ساییده یا خراشیده شوند.
• ترک خوردگی یا قرمزی در گوشه های دهان.
• احساس کتان مانند داخل دهان.
• از دست دادن حس چشایی
• قرمزی، تحریک پذیری و درد زیر پروتزهای مصنوعی (دنچر استوماتیت).

در موارد وخیم، که معمولاً به سرطان یا ضعف سیستم ایمنی بدن ناشی از ایدز یا HIV می شود، ضایعات ممکن است به سمت پایین و داخل مری منتشر شوند- لوله بلند و عضلانی که از پشت دهان تا معده ادامه پیدا می کند (ازوفاژیت کاندیدایی). در صورتی که این اتفاق رخ دهد، ممکن است مشکل در بلع، درد، یا احساس گیر کردن غذا در گلو را تجربه کنید.

برفک دهانی

نوزادان و مادران شیرده

علاوه بر ضایعات دهانی سفید رنگ متمایز، نوزادان ممکن است در شیر خوردن مشکل داشته باشند یا کلافهو تحریک پذیر باشند. آنها می توانند عفونت را حین شیر خوردن به مادران خود منتقل کنند. سپس، عفونت ممکن است بین دهان نوزاد و سینه مادر در رفت و آمد باشد.

زمانی که از سینه به نوزادان خود شیر می دهند و عفونت کاندیدیا به آنها منتقل شده است ممکن است این علائم و نشانه ها را تجربه کنند:

• نوک سینه ها به شکل غیر عادی قرمز، حساس، و ترک خورده است یا خرش دارد.
• پوست سینه ها در ناحیه دایره ای تیره تر دور نوک سینه براق تر یا پوسته پوسته شده است.
• درد غیر عادی در طول شیر دادن به نوزاد یا دردناک بودن نوک سینه ها بین دفعات شیردهی.
• دردی مانند فرو رفتن چاقو به داخل سینه.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در صورتی که شما یا نوزادتان دچار ضایعات سفید رنگ داخل دهان شدید، به پزشک یا دندانپزشک مراجعه کنید.

برفک دهانی در کودکان بزرگتر، نوجوانان، و افراد بزرگسال غیر معمول است، بنابراین در صورت مشاهده برفک دهانی به پزشک مراجعه نمایید تا مشخص نماید آیا بررسی های بیشتر برای چک کردن شرایط پزشکی بنیادی یا علل دیگر نیاز است.

علل بروز برفک دهان چیست؟

به طور معمول، سیستم ایمنی بدن شما برای دفع ارگانیسم های مضر مهاجم مانند ویروس ها، باکتری ها، و قارچ ها کار می کند، در حالی که تعادل بین میکروب های “خوب” و “بد” که به طور معمول داخل بدن زندگی می کنند را حفظ می کند. اما گاهی اوقات، این مکانیزم های محافظتی دچار نقص می شوند، تعداد قارچ های کاندیدیا افزایش پیدا می کند و اجازه می دهد عفونت برفک دهانی اتفاق بیفتد.

شایع ترین نوع قارچ های کاندیدیا کاندیدیا آلبیکانز است. عوامل متعددی، مانند ضعف سیستم ایمنی بدن، می توانند خطر بروز برفک دهان را افزایش دهند.

برفک دهانی

عواملی که بروز برفک دهانی را افزایش می دهند

در صورتی که هر یک از مسائل زیر بروز پیدا کنند، ممکن است خطر بروز عفونت برفک دهان نیز افزایش پیدا کند:

• تضعف ایمنی. احتمال بروز برفک دهانی در نوزادان و افراد بزرگسال مسن تر به دلیل کاهش ایمنی بدن بیشتر است. برخی شرایط و درمان های پزشکی می توانند سیستم ایمنی بدن را سرکوب کنند، مانند سرطان و درمان های آن، پیوند عضو و داروهایی مورد نیاز برای سرکوب سیستم ایمنی بدن، و ایدز یا HIV.
• دیابت. در صورتی که دیابت درمان نشده یا بیماری که به خوبی تحت کنترل نیست داشته باشید، بزاق دهان شما حاوی مقادیر زیادی قند است، که رشد کاندیدیا را افزایش می دهد.
• عفونت های مخمری واژینال. عفونت های مخمری واژینال با همان قارچی بروز پیدا می کنند که موجب بروز برفک دهان می شود. شما می توانید این عفونت را حین زایمان به کودک خود منتقل کنید.
• داروها. داروهایی مانند پردنیزون، کورتیکواستروئیدهای استنشاقی، یا آنتی بیوتیک هایی که تعادل طبیعی میکروارگانیسم های داخل بدن را به هم می ریزند می توانند خطر بروز برفک دهان را افزایش دهند.
• دیگر شرایط دهانی. افرادی که از پروتزهای دندانی مصنوعی استفاده می کنند، یا افرادی که شرایطی دارند که موجب خشکی دهان می شود، در آنها احتمال خطر بروز برفک دهانی بیشتر است.

عوارض جانبی ناشی از برفک دهانی

برفک دهانی به ندرت موجب بروز مشکلات برای سلامتی کودکان و افراد بزرگسال می شود.

برای افرادی که ایمنی بدن آنها پایین است، مانند افرادی که تحت درمان سرطان قرار دارند یا ایدز یا HIV دارند، برفک دهان می تواند جدی تر باشد. برفک دهانی درمان نشده می تواند منجر به بروز عفونت های جدی تر سیستمیک کاندیدیا شود. در صورتی که سیستم ایمنی بدن شما تضعیف شده باشد، برفک دهان ممکن است به حلق یا دیگر بخش های بدن شما منتشر شود.

پیشگیری از برفک دهان

این اقدامات ممکن است به کاهش عوامل خطرزای گسترش عفونت کاندیدیا کمک کنند:

• دهان خود را شستشو دهید. اگر نیاز به استفاده از اسپری های کورتیکواستروئیدی دارید، حتماً بعد استفاده از آنها دهان خود را یا آب شستشو دهید یا پس از مصرف دارو دندان های خود را مسواک بزنید.
• حداقل دو مرتبه در طول روز دندان های خود را مسواک بزنید و روزی یک مرتبه نخ دندان بکشید، یا طبق دستور دندانپزشک خود عمل کنید.
• پروتزهای مصنوعی خود را چک کنید. هر شب پروتزهای مصنوعی دندانی خود را خارج کنید. مطمئن شوید پروتزها به خوبی روی لثه ها قرار می گیرند و هیچ گونه آزردگی و حساسیتی ایجاد نمی کنند. پروتزهای مصنوعی خود را هر روز پاکسازی کنید. از دندانپزشک خود در مورد بهترین راه برای پاکسازی پروتزهای مصنوعی خود بپرسید.
• به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید، مخصوصاً اگر دیابت دارید و پروتز مصنوعی دندانی استفاده می کنید. از دندانپزشک خود بپرسید چند وقت یک مرتبه باید برای معاینه مراجعه کنید.
• مراقب آنچه می خورید باشید. محدود کردن مقدار خوراکی های حاوی قندی که می خورید را امتحان کنید، زیرا ممکن است موجب افزایش رشد کاندیدیا شوند.
• اگر مبتلا به دیابت هستید، قند خون خود را تحت کنترل داشته باشید. کنترل خوب قند خون می تواند مقدار قند موجود در بزاق دهان را کاهش دهد، رشد کاندیدیا را کاهش دهد.
• هر چه سریعتر عفونت های مخمری واژینال را درمان کنید.
• خشکی دهان را درمان کنید. از دندانپزشک خود در مورد روش های پرهیز و درمان خشکی دهان سؤال بپرسید.

برفک دهانی

تشخیص برفک دهان

تشخیص برفک دهان به محل بروز آن و تشخیص این موضوع بستگی دارد که آیا علت بنیادی برای آن وجود دارد یا خیر.

اگر برفک دهانی محدود به دهان شما باشد

برای تشخیص برفک دهانی، پزشک یا دندانپزشک ممکن است اقدامات زیر را انجام دهند:

• برای مشاهده ضایعات دهان شما را معاینه خواهد کرد.
• برای بررسی ضایعه زیر میکروسکوپ مقداری از آن را با خراشیدن برمی دارد.
• در صورت نیاز، برخی معاینات جسمی و تست خون های خاص را برای شناسایی هر گونه شرایط پزشکی بنیادی که ممکن است موجب بروز برفک دهان شوند را انجام خواهد داد.

اگر برفک دهانی داخل حلق شما باشد

برای کمک به تشخیص برفک داخل حلق، پزشک ممکن است یک یا چند اقدام زیر را انجام دهد:

• نمونه برداری. نمونه بافت با استفاده از روش خاصی برداشته می شود که به مشخص نمودن اینکه کدام باکتری یا قارچ موجب بروز علائم شده است کمک می کند.
• معاینات اندوسکوپی. در این روش، پزشک مری، معده، و قسمت فوقانی روده کوچک (اثنی عشر) شما را با استفاده از یک لوله انعطاف پذیر که دوربین (اندوسکوپ) در نوک آن تعبیه شده است، بررسی می کند.
• معاینات جسمی. در صورت نیاز، معاینه جسمی و برخی تست های خاص خون ممکن است برای شناسایی بیماری های بنیادی ممکن که ممکن است موجب بروز برفک داخل مری شده باشند انجام می شوند.

درمان برفک دهان

هدف هر گونه درمان برفک دهانی متوقف نمودن روند انتشار سریع قارچ ها است، اما بهترین راهکار ممکن است به سن، سلامت عمومی بیمار، و علت بنیادی عفونت بستگی داشته باشد. حذف علل بنیادی، در صورت امکان، می تواند به پیشگیری از بروز مجدد کمک کند.

• بزرگسالان و کودکان سالم. پزشک شما ممکن است داروهای ضد قارچ را توصیه کند. این داروها در اشکال مختلفی وجود دارند، از جمله قرص های زیر زبانی، قرص های خوراکی، یا محلول که داخل دهان چرخانده می شوند و سپس قورت داده می شوند. در صورتی که این داروهای موضعی مؤثر واقع نشوند، ممکن است داروهایی تجویز شوند که در سراسر بدن عمل می کنند.
• نوزادان و مادران شیرده. اگر شما از راه سینه به کودک خود شیر می دهید که برفک دهان دارد، این عفونت می تواند بین شما و کودکتان در رفت و برگشت باشد. ممکن است پزشک برای کودک شما داروی ضد قارچ خفیف، و برای سینه شما کرم یا پماد ضد قارچ تجویز کند.
• افراد بزرگسال با سیستم ایمنی ضعیف. در اکثر موارد پزشک داروهای ضد قارچ پیشنهاد خواهد داد.

اگر علت بنیادی (مانند ضد عفونی نکردن پروتزهای مصنوعی دندانی، یا استفاده از اسپری های استروئیدی استنشاقی) برطرف نشده باشد، برفک دهان حتی پس از درمان نیز می توانند مجدداً باز گردد.

روش های درمان خانگی برفک دهان

این توصیه ها ممکن است در طول بروز برفک دهانی کمک کننده باشند:

• بهداشت دهانی را به خوبی رعایت کنید. به طور منظم مسواک بزنید و نخ دندان بکشید. مسواک خود را با فواصل کوتاه زمانی و تا وقتی عفونت از بین برود تعویض کنید. مسواک خود را با کسی به اشتراک نگذارید.
• پروتزهای مصنوعی خود را ضد عفونی کنید. از دندانپزشک خود بخواهید بهترین راه ضد عفونی کردن پروتزهای مصنوعی را برای پیشگیری از بروز عفونت به شما معرفی کند.
• شستشوی دهان با آب و نمک را امتحان کنید. حدود نصف قاشق چایخوری نمک را داخل یک فنجان آب ولرم حل کنید. این ترکیب را داخل دهان خود بچرخانید سپس آن را تف کنید، اما قورت ندهید.
• روی سینه خود پد محافظ قرار دهید. اگر به کودک خود شیر می دهید و دچار عفونت قارچی شدید، از پدهای محافظ برای پیشگیری از انتشار قارچ به لباس های خود استفاده کنید. از پدهای فاقد محافظ پلاستیکی استفاده کنید، زیرا می توانند موجب افزایش رشد کاندیدیا شوند. هر روز لباس زیر خود را تعویض کنید. از پزشک بخواهید بهترین روش پاکسازی سینه، لباس زیر، نوک سینه ها، پستانک، و هر چیز دیگری که با سینه و دهان کودک تماس دارد را آموزش دهد.

آمادگی برای مراجعه به پزشک

اگر قصد مراجعه به پزشک دارید، حتماً به بیماری ها یا علل بنیادی که فکر می کنید منجر به بروز این مشکل می شوند اشاره کنید. اینکه چه زمانی علائم مشاهده کرده اید، آیا اخیراً برای هیچ عفونت آنتی بیوتیک مصرف کرده اید، ایا آسم دارید، آیا از اسپری های استروئیدی استفاده می کنید، آیا بیماری طولانی مدتی دارید یا خیر، آیا علائم جدیدی از بیماری دارید یا خیر، همگی مهم هستند.